Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ένας από τους συχνότερους γυναικολογικούς καρκίνους και αποτελεί τη δεύτερη κατά σειρά αιτία θανάτου σε παγκόσμια κλίμακα μετά τον καρκίνο του μαστού.
Στην Ευρώπη, η συχνότητα καρκίνου τραχήλου μήτρας, μολονότι έχει υποχωρήσει εντυπωσιακά με την εφαρμογή του τεστ Παπανικολάου σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα και τη δεύτερη συχνότερη αιτία θανάτου μεταξύ των νέων γυναικών.
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί τον πλέον μελετημένο καρκίνο στον άνθρωπο, ο οποίος μπορεί να προληφθεί αν διαγνωσθεί και αντιμετωπισθεί έγκαιρα και του οποίου η αιτιολογία είναι πλέον γνωστή. Η μόλυνση με ορισμένους ογκογόνους τύπους HPV είναι απαραίτητη και αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξη προκαρκινικών αλλοιώσεων και τελικά διηθητικού καρκίνου.
Μετάδοση
“Η λοίμωξη μεταδίδεται εύκολα με τη σεξουαλική επαφή και εκατομμύρια γυναίκες σε όλο τον κόσμο μολύνονται κάθε μέρα με αυτόν τον τρόπο.”
Η πιθανότητα λοίμωξης είναι συχνότερη στις νέες σεξουαλικά ενεργές γυναίκες. Ο κίνδυνος απόκτησης μίας νέας HPV λοίμωξης στην εφηβεία αυξάνει κατακόρυφα και είναι ανάλογος με τον ρυθμό εναλλαγής των σεξουαλικών συντρόφων. Το 75% των HPV λοιμώξεων συμβαίνει στην ηλικία αυτή.
Ο κίνδυνος απόκτησης νέας λοίμωξης κορυφώνεται στην ηλικία των 20 ετών περίπου, για να μειωθεί προοδευτικά μέχρι την ηλικία των 35 ετών και στη συνέχεια ακολουθεί σταθερή πτωτική πορεία. Η HPV λοίμωξη είναι συνήθως παροδική και υπολογίζεται ότι το 80% περίπου των λοιμώξεων, θα έχουν υποχωρήσει τους επόμενους 18-24 μήνες χωρίς καμία ιατρική παρέμβαση.
Παράγοντες κινδύνου
“Η ηλικία της γυναίκας, όπως ήδη αναφέρθηκε φαίνεται να αποτελεί τον πλέον σταθερό παράγοντα κινδύνου.”
Στη νεαρή ηλικία και ιδιαίτερα στην εφηβεία, διαμορφώνεται μία νέα περιοχή στον τράχηλο της μήτρας, η οποία φαίνεται να παρουσιάζει μία ιδιαίτερη ευαισθησία στην καρκινογένεση. Η περιοχή αυτή ονομάζεται «ζώνη μετάπλασης», βρίσκεται κοντά στο έξω τραχηλικό στόμιο και καλύπτεται από ένα λεπτό και ευάλωτο επιθήλιο που ονομάζεται «μεταπλαστικό επιθήλιο». Η μόλυνση με τον HPV γίνεται κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής και η ενσωμάτωση του γενετικού υλικού, DNA του ιού, στα κύτταρα της περιοχής αυτής θεωρείται ότι αποτελεί το βασικό ερέθισμα για την ανάπτυξη προκαρκινικών αλλοιώσεων και πιθανόν διηθητικού καρκίνου όταν η λοίμωξη επιμείνει για πολλά χρόνια.
Παράγοντες που ευνοούν τη λοίμωξη, εκτός από τη νεαρή ηλικία έναρξης των σεξουαλικών επαφών θεωρούνται επίσης:
- η ηλικία της πρώτης σεξουαλικής επαφής,
- ο αριθμός των σεξουαλικών συντρόφων,
- το χρονικό διάστημα γνωριμίας πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών,
- ο αριθμός προηγούμενων σεξουαλικών συντρόφων του σεξουαλικού συντρόφου και
- η μη σταθερή χρήση προφυλακτικού.
Η συνεχής χρήση προφυλακτικού φαίνεται να μειώνει, αλλά δεν εξαφανίζει τον κίνδυνο λοίμωξης από το ιό HPV σε γυναίκες που αρχίζουν να έχουν επαφές.
Επιπλέον, η σταθερή χρήση προφυλακτικού κατά τη διάρκεια της λοίμωξης βρέθηκε, σε ορισμένες μελέτες, να βοηθά στην υποχώρηση της HPV λοίμωξης. Άλλοι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξη μίας HPV μόλυνσης είναι το κάπνισμα, η μακροχρόνια χρήση αντισυλληπτικών, η συνύπαρξη άλλων σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων, όπως ο έρπης και τα χλαμύδια καθώς και η ανοσοκαταστολή ιδιαίτερα σε άτομα στα οποία συνυπάρχει λοίμωξη με HIV.
Πρόληψη
“Ο πληθυσμιακός έλεγχος (screening) με το τεστ Παπανικολάου μπορεί να έχει μειώσει σημαντικά την επίπτωση (νέες λοιμώξεις) καρκίνου τραχήλου μήτρας σε ορισμένες χώρες με καλά οργανωμένα προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου, αλλά όχι σε όλες.”
Σημαντική προϋπόθεση πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι, η δυνατότητα παραπομπής για κολποσκόπηση των γυναικών με παθολογικά τεστ Παπανικολάου και η θεραπεία των ιστολογικά επιβεβαιωμένων υψηλόβαθμων επιθηλιακών αλλοιώσεων CIN 2, 3 από ειδικά εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό.
Νέες τεχνολογίες ηλεκτροχειρουργικής (LOOP) και ακτίνες LASER CO2 βοηθούν αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας και βελτιώνουν την ακρίβεια της χειρουργικής εκτέλεσης με πολύ καλά θεραπευτικά αποτελέσματα.
Ο τρόπος αυτός πρόληψης καρκίνου τραχήλου μήτρας, όπως εφαρμόζεται σήμερα είναι γνωστός ως «δευτερογενής πρόληψη» και προφανώς παρουσιάζει πλεονεκτήματα αλλά και πολλά προβλήματα, τα οποία αφορούν κυρίως:
- στην πληθυσμιακή κάλυψη ευαίσθητων ομάδων γυναικών, ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες,
- στις δυσκολίες ανίχνευσης του αδενοκαρκινώματος, ενός ιδιαίτερου τύπου καρκίνου, που προσβάλλει συχνότερα τις νέες γυναίκες και δεν είναι εύκολο να διαγνωσθεί με το τεστ Παπανικολάου,
- στις πιθανές επιπλοκές της θεραπείας, όπως οι αποβολές και ο πρόωρος τοκετός, ιδιαίτερα σε γυναίκες που έχουν υποστεί ανεξέλεκτες θεραπείες.